چگونه مباحثه کنیم(قسمت اول)
مقدمه ای درباره مباحثه تعریف مباحثه جایگاه و اهمیت مباحثه
مباحثه تمرین تقویت بیان و فن سخن‌وری است. به علاوه نوعی ممارست برای کلاس‌داری و تدریس است. هم‌اندیشی در مباحثه باعث برطرف شدن اشکالات و بدفهمی‌ها می‌شود.و در بسیاری اوقات اندیشه‌ای نو را در پی دارد.
اگر طلبه ای هستید که تازه وارد حوزه شده اید حتما کلمه (مباحثه) را تا کنون زیاد شنیده اید. بیشتر اساتید مخصوصا در سالهای ابتدای طلبگی روی این مساله تاکید زیادی دارند و غالبا به طلاب گوشزد می کنند که مباحثه را فراموش نکنند.
مباحثه یک سنت قدیمی است که از سالهای گذشته در حوزه های علمیه متداول بوده و تحقیقات جدید روز مهر تایید بر این روش زده است. به طوری که امروزه, مباحثه کردن یکی از بهترین شیوه های یادگیری به شمار می رود.
با این حال جای بسی افسوس است که امروزه در حوزه های ما، این سنت خوب کمرنگ شده و متاسفانه برنامه ریزی غلط درسی و زندگی پرمشغله دو مشکل عمده هستند که به این مشکل دامن می زنند و آرام آرام مباحثه را از زندگی طلبگی جدا می کنند.
ما قصد داریم در چند مقاله به صورت دقیق تر پیرامون این سنت قدیمی و شاید هم به روز با شما سخن بگوییم. پس با ما همراه باشید:
مقدمه ای درباره مباحثه
مباحثه از آداب درس خواندن است. اساتید در آغاز شروع به تحصیل طلاب، آنان را به مباحثه تشویق می‌کنند. اساتید چهار مرحله را برای ماندگاری درس در حافظه و فهم بهتر آن پیشنهاد می‌کنند. پیش مطالعه که قبل از شروع درس صورت میگیرد و سپس درس و مطالعهی پس از درس و مباحثه این چهار مرحله هستند.
مباحثه تمرین تقویت بیان و فن سخن‌وری است. به علاوه نوعی ممارست برای کلاس‌داری و تدریس است. هم‌اندیشی در مباحثه باعث برطرف شدن اشکالات و بدفهمی‌ها می‌شود.و در بسیاری اوقات اندیشه‌ای نو را در پی دارد.
تعریف مباحثه
جریان کاوش و جست وجوی جمعی، برای یافتن پاسخ سؤالی و پیدا کردن راه حل مشکل، یا تثبیت و تعمیق یک سری مفاهیم و گزاره های آموخته شده، از طریق گفت وگو و تبادل دیدگاه ها و نظرات، به گونه ای که متضمن نوعی تأثیر و تأثر متقابل باشد.
جایگاه و اهمیت مباحثه
همانطورى که اشاره شد مباحثه یکى از ویژگیهاى نظام آموزشى حوزه هاى علمیه مى باشد. دراین سنت نیکوى علمى که شاید یکى از بهترین و موثرترین شیوه فهم عمیق و فراگیرى سریع علوم و معارف است براساس روش قرآنى:[مجادله باحسن] مى باشد واز سلف صالح و علماى ربانى به ماارث رسیده است .
البته این روش در کلمات ائمه معصومین[ ع] به عنوان نظرگیرى و جمع بندى آراء وانتخاب بهترین مطرح شده است که به یکى از آن کلمات از امیرمومنان على[ ع] اشاره مى شود:
[واضمم آراءالرجال واختراقربهاالى اصواب ابعدها عن الارتیاب - همه نظریات را در کنار یکدیگر قرار داده و نزدیک ترین آنها به حق راانتخاب و دورترین آنها را رها کن] .
در کتاب[ آداب المتعلین] که یکى از بهترین کتابها در زمینه[ روش آموزش] و مربوط به سالهاى (911 965) و مولف آن خواجه نصیر طوسى مى باشد به مسئله مباحثه اشاره مى کند و مى فرماید:
[ولابد لطالب العلم من المطارحه والمناظره ... وقیل مطارحه ساعه خیر من تکرار شهر
- براى یک دانشجو طرح مسائل و مناظره یکى از ضروریات مى باشد:و گفته شده : یک ساعت مباحثه بهتراز تکرار یک ماه درس مى باشد].
در گذشته چنین معمول بوده که فقط در دروس رسمى حوزه مانندادبیات فقه اصول ... مباحثه انجام گیرد اما باید توجه داشته باشیم که این شیوه را نباید در یک یا چند رشته منحصر کنیم و ضرورت دارد که آنرا در تمام علوم اسلامى همچون تفسیر تاریخ اقتصاد سیاست و دیگر مباحث لازم و حیاتى در حلقه هاى چند نفرى طلاب مباحثه کنیم .
در آن صورت است که اثرات علمى آن در حوزه ها نمود بیشترى خواهد داشت و حوزه هاى علمیه از کارائى بالائى برخوردار خواهد بود.
تحقیقات جدید نیز روشن کرده است که مباحثه های گروهی نسبت به سایر مراحل آموزشی از نوعی برتری برخوردار است. توجیه این برتری در واژه «درگیری» خلاصه می شود.
