چگونه مباحثه کنیم(قسمت سوم)
فرهنگ مباحثه جهات مؤثر در مباحثه: زمان، مکان، نظم، نشاط
در ادامه مباحث گذشته در این نوشتار به بررسی فرهنگ مباحثه و جهات موثر در آن خواهیم پرداخت.
فرهنگ مباحثه
الف. آغاز و انجام با یاد خداوند متعال.
ب. حفظ احترام افراد به صورت متقابل.
ج. تواضع در سراسر مباحثه (چگونگی حرف زدن، نگاه کردن و...).
د. خوب به حرف های طرف مقابل گوش کنیم و آنگاه:
نشان دهیم که حرف هایش را فهمیده ایم (سخنانش را چکیده و دسته بندی تقریر کنیم).
نشان دهیم که کجاهای حرفش را قبول داریم (یا از آن قسمت ها دفاع کنیم و یا حداقل به تأیید صرف بپردازیم).
آنگاه بیان کنیم که کجاهای حرفش را قبول نداریم.
ر. بسیاری از مناقشات صرفا در حیطه الفاظ و قالب ها است؛ برای صرفه جویی در وقت ساکت باشیم، پس از پایان حرف های او نقد کنیم.
ز. اگر مخاطب ما متوجه شود که ما برای ردّ سخنانش گارد گرفته ایم و تنها منتظر اتمام سخنانش هستیم، در بیان و انسجام بخشیدن به سخنان خود توفیق کمتری خواهد داشت.
ک. در گوش دادن به دیدگاه های ابتکاری طرف مقابل، از خود شوق نشان داده، او را برای جولان فکری بیشتر تشویق کنیم (یکی از علامت های عدم تکبّر).
ح. پرهیز از بروز تشنج در مباحثه (افزایش صوت، تحریک عصبی).
خ. عادت به تمرکز داشتن کامل روی مطالب (به ویژه مطالب دقیق).
ن. اتکاء به خود و باور داشتن استعدادهای نهفته خداوندی (نه در حد اجحاف).
و. تعریف از خود، تلاش برای اثبات خود است، وقتی دوست ما چنین کرد، نرنجیم و به شخصیت او احترام بگذاریم، اما خود چنین نکنیم.
ه . در پایان مباحثه می توان لحظات کوتاهی را به طرح مسائل متفرقه (فقهی، تذکرات رفتاری و...) اختصاص داد.
جهات مؤثر در مباحثه
با تمام توضیحاتی که گذشت تذکر این نکته لازم است مباحثه نیز مانند کارهای دیگر می تواند درجه بندی شود. یک مباحثه خوب زمانی اتفاق می افتد که شما بتوانید فاکتورهای خوب و مفیدی لحاظ کرده و با رعایت آنها مباحثه را نجام دهید.
در این بخش به این فاکتورها نگاه اجمالی خواهیم داشت:
زمان
اینکه چه زمانی مباحثه کنیم بسیار مهم است. زمان مباحثه باید به گونه ای تنظیم شود که از هر نوع خستگی, کسالت و خواب آلودگی به دور بوده و نشاط کافی را به همراه داشته باشد.
بعلاوه دوری از اوقاتی که برای کارهای دیگر و مهمتر مهیا شده نیز جزو این فاکتورها لحاظ می شود.
* نامناسب
الف. بلافاصله بعد از کلاس. –ذهن شما در این زمان خسته است و احتیاج به استراحت دارد. بعلاوه نیاز است داده های دریافتی از استاد را تحلیل کنید و این مساله زمان می برد -
ب. هنگام خستگی روحی و ذهنی (بعد از فعالیت سنگین بدنی، آخر شب، بعد از غذای سنگین و...).
* مناسب
الف. بین کلاس درس و مباحثه فاصله متعادلی برای مطالعه و پردازش مطالب وجود داشته باشد.
ب. دچار عقب ماندگی از قافله نشود. –تاخیر زیاد در مباحثه درست نیست چرا که دروس روی هم انباشته شده و هنگام ارائه خسته کننده خواهد بود. -
مکان
الف. محیط بسته باشد (باغ، کوه، حیاط، مدرسه، حرم و...). –برای اینکه حواس شما بتواند روی مباحثه تمرکز کند و اصطلاحا دچار حواس پرتی نشوید -
ب. آلودگی صوتی وجود نداشته باشد (خلوت باشد ترجیحا).
ج. چیزهایی که به حالت تمرکز ضربه می زند، وجود نداشته باشد (تلویزیون، تابلوی جالب، گریه، سوسک و...).
د. نور کافی وجود داشته باشد.
و. بیش از حد سرد یا گرم نباشد. –در غیر اینصورت تمرکز لازم را نخواهید داشت -
ه . در حال قدم زدن نباشد.
مدت (بین 40 الی 70 دقیقه)؛
الف. به گونه ای طولانی نباشد که خستگی یا دل زدگی را به دنبال داشته باشد.
ب. به گونه ای کوتاه نباشد که غرض اصلی مباحثه حاصل نشود.
نظم
این تدابیر برای ایجاد نظم مؤثر است:
الف. باید از خود شروع کرد. (بدون شک عمل ما در نظم می تواند هم بحثی را نیز حداقل در مباحثه منظم کند. این مساله هم عقلی و هم تجربه شده است)
ب. تساهل و تسامح ممنوع (البته به دور از افراط خشک).
ج. جریمه قرار دادن برای شخص خاطی (همراه با رأفت و کوتاه آمدن در موقعیت های مقتضی).
نشاط
این عوامل در ایجاد نشاط و شادابی در مباحثه بی تأثیر نیست:
الف. خواب کافی.
ب. ورزش سبک (2 یا 3 دقیقه) قبل از مباحثه.
ج. وضو داشتن.
د. ایجاد انبساط خاطر در خلال مباحثه (در حدّ متعادل).
ه . تلطیف و کاربرد ذوق در بیان (بیان شیوا و مثال های جالب و...).
